Lipoedeem en sport

Is lipoedeem resistent tegen sport?

Iedereen die lijdt aan lipoedeem - een vetverdelingsstoornis die vrijwel uitsluitend bij vrouwen voorkomt – krijgt vaak te horen: "lipoedeem is resistent tegen de sport". Maar wat klopt er van dit vooroordeel?

Sport kan niet genezen, maar wel verlichten

Feit is: lipoedeem is een aandoening van het vetweefsel welke niet gestopt kan worden, zelfs niet door overmatig sporten en/of vasten. Alsof de gestage toename in omvang niet genoeg was, lijden patiënten ook nog aan ernstige pijnen. De enige effectieve manier om de door de aandoening gevormde vetkussens kwijt te raken is door middel van liposuctie (operatieve vetafzuiging). Maar sportieve lichamelijke activiteit kan helpen om te voorkomen dat naast het lipoedeem nog vetweefsel ontstaat en het lipoedeem verandert in een lipolymfoedeem. Hoewel sport geen genezing van lipoedeem kan bieden, kan het de symptomen en klachten aanzienlijk verminderen. We leggen uit wat daarbij belangrijk is.

Sport als integraal onderdeel van de CFO

Bij lip- of lymfoedeem wordt gewoonlijk de Complexe Fysische Ontstuwingstherapie (CFO) ingezet. Deze therapie heeft tot doel om de symptomen te verbeteren en complicaties - zoals gewrichtspijn of het ontstaan van lipolymfoedeem- te voorkomen. De CFO bestaat uit manuele lymfedrainage, compressietherapie, huidverzorging, lichaamsbeweging en zelfmanagement. Sport en zelfmanagement kunnen niet alleen het succes van behandelingen ondersteunen, maar ook de levenskwaliteit verbeteren en het uithoudingsvermogen van de patiënt vergroten.

Waarop moeten lipoedeem-patiënten bij het sporten letten?

Voor mensen met lipoedeem is het motto: gewicht verminderen of geen extra gewicht opbouwen. Het gaat daarbij minder om krachttraining, maar eerder om een gematigde lichaams- en duurtraining. Een training die het lichaam spaart/ontziet d.w.z. niet te zwaar belast, is belangrijk om de reeds belaste gewrichten niet verder te beschadigen.

Lipoedeem-patiënten moeten er absoluut voor zorgen dat zij tijdens het sporten hun compressiekousen of -panty’s blijven dragen. Omdat de compressie de spieren, de venen en het lymfevaatstelsel ondersteunt om het bloed naar het hart en het lymfevocht in de richting van de lymfeklieren te transporteren. Bij patiënten met lipoedeem functioneren het lymfevaatstelsel en het veneuze systemen vaak nog maar beperkt. Zonder de ondersteunende compressie bestaat het risico dat vocht zich in het weefsel ophoopt en verdere complicaties of zwellingen (oedemen) veroorzaakt.

Deze sporten zijn bijzonder geschikt voor lipoedeem-patiënten:

• Sporten in het water: Of het nu gaat om zwemmen, Aqua Cycling, Aqua Fitness, Aqua Walking of Aqua Aerobics: beweging in het water is niet alleen goed voor het lichaam, maar ook bijzonder effectief. Want hierbij functioneert de waterdruk als een lymfedrainage en stimuleert zo het transport van vocht uit de benen. Daarom is watersport de enige sport die zonder compressie (dus het dragen van compressiekousen of -panty’s) beoefend kan worden. Een positief neveneffect: het drijfvermogen in het water vermindert het lichaamsgewicht tot een minimum. Getraind worden niet alleen de benen, maar ook rug, armen en buik.

• Trampolinespringen: Een andere zeer effectieve en sparende trainingsmethode is het trampolinespringen. Bij het springen worden niet alleen de spieren versterkt, maar wordt ook de lymfatische circulatie gestimuleerd en de vetverbranding aangezwengeld. Tijdens het afzetten worden de spieren aangespannen, in de lucht ontspannen ze weer. Daarnaast ondersteunen de compressiekousen het bloed- en lymfetransport in het lichaam. Op de trampoline vallen alle bewegingen gemakkelijk. Ook op de tussenwervelschijven heeft de trampoline een positief effect, want bij het springen wordt de wervelkolom wat in elkaar geduwd en kunnen de tussenwervelschijven beter gehydrateerd worden. Zodoende is de training op de trampoline ook ter voorkoming van een hernia geschikt.

• Fascia training: De fascia zijn een onderdeel van het bindweefsel en omsluiten spieren, gewrichten en botten, alsmede de lymfevaten als een huls. Ze bestaan uit water, collageen en kleefstoffen. Bij een verstoorde lymfedrainage, zoals dat bij lipoedeem vaak voorkomt, hoopt zich fibrinogeen (een stollingsfactor) in de lymfevaten op en kan het ertoe leiden dat de fascia gaan verkleven. Dit verkleefd fasciaweefsel kan een oorzaak voor de pijn bij lipoedeem zijn. Bij de fascia training moet het verkleefde bindweefsel losgemaakt worden, zodat nieuw collageen gevormd kan worden waardoor de fascia weer soepeler kunnen worden. Fasciarollen voor zelfmassage zijn in verschillende maten en gradaties verkrijgbaar en kunnen helpen om de verklevingen weer los te maken. Let op: het gebruik van zo een fasciarol kan aanvankelijk zeer pijnlijk zijn, tot de verkleefde fascia zich weer losmaken.

• Nordic Walking: Bij Nordic walking worden alle spiergroepen getraind, zelfs de armen, die bij sommige patiënten ook door lipoedeem getroffen zijn. Het wandelen met stokken is bijzonder gewrichtsparend en voor beginners eenvoudig te leren.

• Crosstrainer: een effectieve duurtraining is ook met fitnessapparaten zoals de crosstrainer mogelijk. Daarbij worden onder andere benen, armen, buik en billen getraind. In tegenstelling tot bij het joggen wordt hierbij geen belasting op de gewrichten uitgeoefend.