Achillespeesruptuur

Hier geven we u een overzicht van het ontstaan, de meest voorkomende oorzaken, de symptomen en de medische behandelingsmogelijkheden van een Achillespeesscheuring (Achillespeesruptuur) uit.

Wat is een Achillespees?

De Achillespees verbindt de kuitspieren met het hielbeen (calcaneus). Het is de grootste en sterkste pees van het menselijk lichaam, waar vaak bijzonder grote krachten op komen te staan. Zo kan het krachten van 500 kg. of meer weerstaan!

Wanneer de Achillespees gedeeltelijk of volledig scheurt, wordt dit een Achillespeesruptuur genoemd. De meest voorkomende oorzaak hiervan is de plotselinge, sterke spanning van de driekoppige kuitspier (musculus triceps surae).

Deze musculus triceps surae of driekoppige kuitspier is een samengestelde spier bestaande uit de musculus gastrocnemius (2 spierkoppen: caput mediale en caput laterale) en de musculus soleus (1 spierkop). De musculus triceps surae gaat over in de Achillespees en hecht aan op het achteruiteinde van het hielbeen (tuber calcanei) en zorgt voor het strekken van de voet (het op de tenen kunnen staan).

Oorzaken

Een Achillespeesruptuur treedt meestal niet op als een donderslag bij heldere hemel; in de regel waren er al bestaande voorwaarden; de pees is niet stevig genoeg aangelegd of er is enige degeneratie of verzwakking in de pees opgetreden. Het meest getroffen zijn mensen in de leeftijd van 30 tot 40 jaar, die vaak matig getraind zijn of onvoorbereid een wedstrijd ingaan. Mannen hebben vijf keer meer kans op een Achillespeesruptuur dan vrouwen. Daarbij blijkt de linkerzijde vaker aangedaan te zijn dan de rechter.

Bijna altijd is een snelle en plotselinge beweging de oorzaak van een Achillesruptuur. Een voorbeeld daarvan is een sprong bij een volleybalwedstrijd of het aanzetten van een sprint bij voetbal.

Vaak is er een klassiek verhaal: bij een snelle plotselinge spieractie ontstaat hevige pijn laag achter op de kuit, het slachtoffer kijkt boos omdat hij denkt een schop tegen de kuit te hebben gekregen. De hevige pijn laag achter op de kuit of enkel is erger of vergelijkbaar met de pijn bij een spierscheur. Lopen lukt daarna niet of nauwelijks meer en er is geen kracht om op de tenen te gaan staan.

Andere risicofactoren zijn:

• vermoeidheid
• slechte getraindheid
• het maken van onverwachte bewegingen
• aanwezigheid van een systemische aandoening (suikerziekte (diabetes mellitus),reuma, jicht, lupus)
• gebruik van medicatie (corticosteroïden, sommige antibiotica)

Symptomen

Bij een Achillespeesruptuur bestaat een acute, hevige pijn achter op de kuit of enkel. Lopen lukt niet of nauwelijks meer en ook de kracht om op de tenen te staan ontbreekt. Het gat in de pees is onder de huid vaak te zien en te voelen (palpatie). Daarnaast kan warmte, roodheid en zwelling rond de Achillespees voorkomen. De Achillespeesruptuur kent verschillende gradaties.

Diagnose

De diagnose kan bij lichamelijk onderzoek gesteld worden. Bij het onderzoek zijn de bovenstaande symptomen eenvoudig vast te stellen. 

Belangrijk bij het lichamelijk onderzoek is het verrichten van de test van Thompson (de Thompson knijptest): hierbij wordt bij de patiënt in buikligging in de kuiten geknepen. Normaliter beweegt dan het hielbeen omhoog en de voorvoet naar beneden. Bij een achillespeesruptuur beweegt de voet dan nauwelijks tot niet. 

De voorgeschiedenis (anamnese) en de bevindingen bij onderzoek zijn vaak zo overtuigend dat verder (beeldvormend) onderzoek niet nodig is. Bij twijfel aan de diagnose kan een echografisch onderzoek aangevraagd worden.

Vervolgens zijn er twee mogelijkheden: een conservatieve- of een operatieve behandeling. Welke behandeling gekozen gaat worden, kan van veel factoren afhangen. Bijvoorbeeld van uw leeftijd, gezondheid, (sport)activiteit en voorkeur van de behandelaar of van u. De arts zal met u bespreken hoe hij denkt uw achillespeesruptuur het beste te kunnen behandelen.

Conservatieve behandeling

Een conservatieve/niet-operatieve behandeling is altijd te overwegen. De Achillespees heeft een goede genezingstendens. De oude Romeinen sneden bij hun galeislaven de Achillespezen door waardoor ze nog goed konden roeien, ook wat konden lopen maar niet konden hardlopen (en dus niet weglopen). Dit moest af en toe worden herhaald omdat de achillespezen spontaan weer genazen!

De behandeling bestaat uit een loopgips. De gipsperiode begint meestal met de voet in 20° spitsstand en wordt geleidelijk (per 2 weken) naar neutrale stand (90°) gecorrigeerd, om goed en snel peesherstel mogelijk te maken. De stand van de voet zorgt immers ervoor dat de gebroken peesuiteinden tegen elkaar komen te liggen en er bij de genezing geen groot defect overbrugd hoeft te worden.

Vervolgens krijgt u gedurende vier weken een hakverhoging in de schoen. Deze moet u tijdens het lopen altijd dragen. In deze fase mag u nog niet op de tenen staan. Daarnaast ontvangt u fysiotherapie om weer een volledige bewegingsuitslag te krijgen. Voor alle oefeningen en het lopen geldt: lichte rekspanning mag, maar pijn niet! 

De totale duur van deze behandeling bedraagt twaalf weken. Er geldt een sportverbod voor 3 maanden. Het op niveau competitief sporten (wedstrijdsporten), is meestal pas weer mogelijk na ongeveer negen maanden.

Voordelen conservatieve behandeling 

• geen operatieve ingreep nodig. Dat betekent ook geen narcose of ruggenprik. U heeft dus niet de nadelen van een operatie. Voor oudere patiënten of patiënten met ernstige andere ziektes verdient de conservatieve behandeling daarom in ieder geval de voorkeur

Nadelen conservatieve behandeling 

• u draagt langer gips en het duurt langer voordat u op uw been mag staan. Dit betekent dat u langer trombosespuitjes moet gebruiken
• lopen met een onderbeengips kan belastend voor de rug zijn in verband met het beenlengte verschil door het gips
• u keert regelmatig, om de twee weken, terug naar het ziekenhuis voor aanpassing of verandering van het gips
• er bestaat een iets hogere kans op een nieuwe achillespeesruptuur tijdens of na de behandeling 

Operatieve behandeling

Aangenomen wordt dat snel operatief herstel een beter en meer voorspelbaar resultaat geeft. Zo is bijvoorbeeld normaal traplopen bij een conservatieve behandeling pas na 12 weken en bij een operatieve behandeling weer na 8 weken mogelijk.

Een Achillespeesruptuur wordt behandeld door een traumatoloog: een chirurg of een orthopeed, gespecialiseerd in de behandeling van letsel na een ongeval. Het specialisme traumatologie wordt daarom ook wel ongevalschirurgie genoemd.

Deze operatieve behandeling gebeurt in de meeste gevallen tijdens een kortdurende opname. Voor de operatie wordt u één dag opgenomen (dagbehandeling). De operatie vindt plaats onder algehele anesthesie (narcose) of onder regionale anesthesie(ruggenprik). 

U ligt tijdens de operatie op de buik. De chirurg maakt een snee van ongeveer drie cm en twee sneetjes van één cm om de gescheurde pees te herstellen. Bij de operatieve behandeling worden de peesuiteinden tegen elkaar aangelegd en aan elkaar gehecht. Dat hechten kan op verschillende manieren. In de spier gebeurt dit door hechtsteken. In het hielbeen worden eerst gaatjes geboord waar de draden doorheen gehaald worden. Na de operatie krijgt u een gipsspalk met de voet in 20° spitsstand. Over het algemeen kunt u de dag na de operatie weer naar huis.

Nabehandeling
Voor zowel de conservatieve- als de operatieve behandeling bestaan specifieke nabehandelingsschema's. De nabehandeling van de operatief behandelde Achillespeesruptuur ziet er als volgt uit:

• direct na de operatie wordt er een gipsspalk aangelegd, met de voet in 20° spitsstand, dit wil zeggen dat u uw voet een week lang niet mag belasten en u uw voet gestrekt moet houden. U loopt de eerste week krukken 
• hierna verwijdert de arts de hechtingen en krijgt u een hakverhoging van 3 centimeter of een softcast (zacht gips). Hierna mag u 1 week voorzichtig oefenen totdat de voet recht onder het onderbeen staat 
• gedurende deze eerste twee weken mag het been niet belast worden 
• vervolgens nog vier weken mobiliseren met een loopgips aan het onderbeen
• zes weken na de operatie wordt het gips afgenomen en mag zonder bescherming belast worden gelopen 
• samen met de fysiotherapeut gaat u vervolgens aan de slag om uw enkelfunctie en de kracht in uw kuitspier te herstellen

De eerste zes weken na het ongeval dient dagelijks een medicamenteuze profylaxe ter vermindering van de kans op het optreden van een in het been of het ontstaan van een longembolie toegediend te worden. In de regel geschiedt dit door het geven van een spuitje met heparine (een z.g.n. bloedontstoller) in het onderhuidse vetweefsel van de buik of een been (elke 24 uur). Dit spuitje kunt u uzelf dagelijks bij uzelf geven. Als alternatief kan dit ook door uw huisarts of door de thuiszorg worden uitgevoerd. 

De herstelfase van een operatie aan de achillespees duurt tien tot twaalf weken. Pas 3 maanden na de operatie kan voorzichtig worden begonnen met hervatten van eventuele sporttraining. Het op niveau competitief sporten (wedstrijdsporten), is meestal pas weer mogelijk na ongeveer negen maanden.

Risico's / complicaties
Geen enkele ingreep is vrij van de kans op complicaties. Zo zijn er ook bij deze operatie de normale risico's op complicaties van een operatie, zoals trombose, longembolie, nabloeding en wondinfectie. Gelukkig komen deze complicaties maar zelden voor. Ook bestaat er een kleine kans dat de pees toch niet aangroeit. Herstel met peesweefsel hogerop uit de kuit behoort dan tot de mogelijkheden (reconstructie). In een enkel geval kan de Achillespees nogmaals scheuren.

Bandages en orthesen

We hebben hierboven steeds gesproken over een spalk van (loop)gips. Hiervan kan zowel tijdens de conservatieve behandelingsvorm als de periode aansluitend op de chirurgische ingreep gebruik gemaakt worden. Maar wat is de plaats van orthesen en bandages in deze (na)behandelingsstrategieën? 

Een alternatief voor (loop)gips is het inzetten van een orthese. Zo zorgt de Dynamics Air Walker zorgt voor een optimale immobilisatie van de voet en het onderbeen na een operatie. Voor een nauwkeurige inbedding van het enkelgebied zijn individueel instelbare luchtkamers ingebouwd. Het antislipprofiel en de afgeronde buitenzool zorgen voor een veilige en aangename gang – daarmee is de Dynamics Air Walker ideaal geschikt als vervanging voor loopgips. Middels een optionele wiggen-set is het mogelijk de voet (het enkelgewricht en de Achillespees) in verschillende standen te positioneren en te fixeren.

Daarnaast is ook de Dynamics ROM Walker na een operatie een optimale vervanging van loopgips. Voor een vroegtijdige mobilisatie van het spronggewricht van de enkel (en dus de Achillespees), kan via de ROM-gewrichten een individueel geschikt bewegingsbereik (Range-of-Motion; ROM) ingesteld worden. De open constructie is gemakkelijk aan- en uit te trekken, waardoor lichaams- en wondverzorging gemakkelijker wordt. Een zeer belangrijk pluspunt t.o.v. een gipsspalk.

In een later stadium, als het enkelgewricht (en de Achillespees) belast mag worden, kunnen bandages ingezet te worden. Het dragen van een bandage zoals de Dynamics Plus Achillesbandage stimuleert de proprioceptische terugkoppeling en verbetert daardoor de stabiliteit van het enkelgewricht. Het woord proprioceptie komt van de Latijnse woorden proprius (de juiste) en perceptio (waarneming). Lees hier meer over in het hoofdstuk spieren.

Verder lezen: