Skiduim

Hier leggen we het ontstaan, de oorzaken, de symptomen en de behandelingsmogelijkheden van een skiduim uit.

De hand

De hand is een zeer complex lichaamsdeel. De hand heeft vijf vingers en is via de pols verbonden aan de onderarm. De handen maken het mogelijk om dingen aan te raken en vast te nemen. In de hand en pols zitten maar liefst 27 botjes. Die zijn met elkaar verbonden door ligamenten of gewrichtsbanden. Handletsels gaan meestal gepaard met letsels aan de ligamenten. De gewrichtsbanden kunnen verrekt zijn of ze kunnen gedeeltelijk of geheel gescheurd zijn. De behandeling is afhankelijk van het soort letsel.

Hand en pols, een complexe structuur

Het geheel van hand en pols heeft een zeer complexe structuur. Deze structuur bestaat uit een groot aantal botjes, spieren, pezen en ligamenten. Die geven de hand een grote beweeglijkheid en een relatief grote kracht. Er zitten drie verschillende soorten botjes in de hand:

• de falangen: dit zijn de botjes in de vingers. In totaal zijn er veertien falangen
• de metacarpalen: dit zijn de vijf botjes in de middenhand
• de carpale beenderen: de handwortelbeentjes. Deze acht botjes zitten in de pols. Ze vormen de verbinding met de middenhandsbotjes en met de botten in de onderarm

Al die botjes worden onderling verbonden door de ligamenten of gewrichtsbanden en door bindweefselstructuren.

Letsels aan de hand of de pols komen vrij vaak voor. Bij een val of tijdens sportieve activiteiten bijvoorbeeld kan de hand of de pols gekwetst worden. Bij zo'n trauma's zijn meestal ook de ligamenten betrokken: ze kunnen verrekt zijn, gescheurd of volledig afgescheurd. Soms worden bij een trauma de letsels aan de ligamenten over het hoofd gezien. De patiënt krijgt dan niet de gepaste behandeling en dat kan op lange termijn klachten geven.

Wat is een skiduim?

Een skiduim (gamekeeper’s thumb, jachtopzienerduim, Wackeldaum, Stener laesie) staat voor een letsel van het binnenste gewrichtsbandje (ligamentum collaterale ulnare UCL), dus gelegen aan de mediale zijde van het (metacarpofalangeale; MCP) gewricht van de duim. Dit ligt in de buurt van de overgang tussen duim en wijsvinger. De skiduim is vaak het resultaat van een sportblessure. Het omvat 5-10% van de skiletsels. Terwijl in principe alle vingers door dergelijke ligament rupturen kunnen worden aangetast, is deze verwonding aan de duim het meest gebruikelijk. Het gebeurt wanneer de duim te ver van de hand af gestrekt wordt (hyperabductie) en dus overstrekt raakt . 

Zoals de naam al doet vermoeden, komt dit letsel bijzonder vaak bij skiërs voor, omdat de skiduim vaak het gevolg is van een val met een skistok nog in de hand. Het kan echter ook het gevolg zijn van dagelijkse ongelukken of andere sportongevallen, bijvoorbeeld bij bal- en vechtsporten of bij gymnastiek op apparaten of op de vloer.

Oorzaken van een skiduim

De skiduim wordt meestal veroorzaakt door een val of externe kracht op de gespreide duim. Daarbij kan de binnenzijband (het ligamentum collaterale ulnare; UCL) gedeeltelijk of volledig doorscheuren of zelfs van het bot afscheuren.

Symptomen van de skiduim

De volgende symptomen kunnen bij een skiduim optreden: tijdens het scheuren van het ligament kan een knappend geluid hoorbaar. Als gevolg hiervan is er pijn bij het spreiden van de duim (bijvoorbeeld bij het omvatten van grote voorwerpen). Als het ligament doorgescheurd is, bestaat er een overmatige beweeglijkheid in het duimgewricht (het metacarpofalangeale gewricht; MCP), d.w.z. de duim kan ver naar buiten worden gebogen. Het letsel kan ook gepaard gaan met zwelling (oedeem) en blauwe plekken (haematomen).

Men onderscheidt de volgende graden van letsel:

• verrekking: het ligament is te ver uitgerekt
• ruptuur: het ligament is gedeeltelijk of volledig doorgescheurd
• Stener laesie: het ligament wordt op het bevestigingspunt van het bot afgerukt
• botafscheuring: het ligament scheurt een deel van het bot af (ligamentair ruptuur met avulsiefragement)

De behandeling van de skiduim is afhankelijk van de mate van letsel. De "Stener laesie" is een speciale vorm van de skiduim, waarin een genezing zonder chirurgische ingreep nauwelijks mogelijk is. Dit omdat de gescheurde ligamenten zo gepositioneerd zijn dat ze niet meer aan elkaar kunnen groeien.

Diagnose

Het wordt aanbevolen om, bij het vermoeden van een skiduim, snel een specialist (orthopeed, sportarts, traumachirurg) te raadplegen.

Volg tot dan de regels voor eerste hulp. Dat betekent: de duim koelen, immobiliseren en belasting vermijden.

Als het ligament letsel niet goed behandeld wordt, kan de instabiliteit tot gevolgschade leiden, zoals artrose, standsafwijkingen, chronische pijn en bewegingsbeperking.

Bij het vermoeden van een skiduim zal de arts allereerst vragen stellen; de zgn. anamnese afnemen. Dit zal gaan over het verloop van het ongeval, de voorgeschiedenis van de patiënt en het type en de locatie van de pijn. De zogenaamde ‘flexie- en extensie test” geeft informatie over of het bewuste ligament (het ligamentum collaterale ulnare; UCL) intact is. De arts onderzoekt hoe ver de gekwetste duim kan buigen (flexie) en "uitvouwen" (extensie) in vergelijking met de gezonde kant.

Ten slotte laten röntgenfoto's zien hoe ernstig het letsel is en of deze gepaard gaat met botbreuken en/of losgescheurde botfragmenten. De daaropvolgende therapie is dan afhankelijk van de bevindingen van de arts.

Niet-operatieve behandeling

Als het slechts een verrekking betreft of als de gescheurde uiteinden van de ligamenten met elkaar in contact zijn gebleven, is geen chirurgische ingreep nodig.

Dan is in de regel een immobilisatie van het duimgewricht (metacarpofalangeale gewricht; MCP) met behulp van een duimspalk van drie tot zes weken voldoende. Dit wordt meestal gevolgd door fysiotherapie om de duim langzaam weer in beweging te brengen.

Als de patiënt ernstige zwellingen en pijn heeft, kunnen ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s) worden gebruikt.

Chirurgie en nazorg

Voor ernstige letsels (ligament ruptuur, Stener laesie of botafscheuring) waarbij de gescheurde uiteinden van de ligamenten niet met elkaar in contact zijn gebleven, is een chirurgische ingreep noodzakelijk. Hier wordt de gescheurde kapsel-ligamentstructuur aan elkaar genaaid of door een lichaamseigen pees vervangen. Eventueel losgescheurde botdelen worden weer door middel van een schroef verankerd. De chirurgische ingreep moet vroegtijdig plaatsvinden om de duim opnieuw te stabiliseren.

Ook na een operatie is het noodzakelijk om het duimgewricht gedurende enkele weken te immobiliseren door middel van gips of een duimspalk en dit door een bewegingstherapie te laten volgen.

Preventie

Nuttige tips om uw duimen zo lang mogelijk te kunnen blijven gebruiken en hoe deze na een blessure weer in beweging komen kunt u vinden in de Duitstalige brochure "Focus op duimen":

Patiëntinformatie downloaden

Als u al een skiduim heeft of in het algemeen over zwakke ligamenten beschikt en er dus overmatige beweeglijkheid (hyperlaxiteit) in het duimgewricht bestaat, moet de duim als voorzorgsmaatregel bij belasting gestabiliseerd worden. Bijvoorbeeld door middel van tape of een lichte bandage. Beide beschermen het duimgewricht (MCP gewricht) tegen overstrekken, zonder de mobiliteit van de hand te beperken.

De volgende producten kunnen verlichting bieden: